درمان ادیولوژیک وزوز

درمان ادیولوژیک وزوز

وزوز گوش (Tinnitus ) به احساس صدایی در گوش بدون وجود منبع خارجی صدا اطلاق می گردد. در واقع وزوز صدایی شبیه به صدای سوت، زنگ، خش خش، صدای باد، صدای پالس مانند و... می باشد که می تواند دائمی یا گاهگاهی بروز نماید. میزان آزارندگی وزوز از فردی به فرد دیگر متفاوت است، به گونه ای که در برخی بیماران یک صدای خفیف گاهگاهی است که تاثیر بارزی بر زندگی فرد ندارد، در سمت دیگرِ طیف بیمارانی قرار دارند که آزارندگی وزوز، آنها را حتی تا سرحد خودکشی نیز می رساند. خوشبختانه امروزه روش های درمان گوناگونی برای این عارضه معرفی شده است که در این متن تلاش بر معرفی روشهای ادیولوژیک این حیطه می باشد. قابل ذکر است که این روشها به صورت مکمل در کنار روشهای مدیکال و یا حتی به صورت منفرد قابل اجرا می باشند.

در ابتدا به صورت خلاصه حالات مختلف بیماران مبتلا به وزوز و نیز درمانهای قابل ارائه در گروه شنوایی شناسی پژواک88 مورد اشاره قرار می گیرد. در ادامة بحث به تشریح پایه های علمیِ صوت درمانی به عنوان یک رویکرد نوین و بسیار مؤثر در درمان وزوز، پرداخته خواهد شد.

• وزوز به همراه کم شنوایی

ü درمانهای پزشکی (دارودرمانی و...)

ü درمانهای ادیولوژیک شامل تجویز سمعک و یا تجویز سمعک دارای Noise Generator

ü درمانهای روانشناختی

• وزوز بدون وجود کم شنواییِ بارز

(در این موارد معمولاً افت شنوایی خفیف است و یا افت در یک یا چند فرکانس خاص وجود دارد به صورتی اختلال ارتباطی ایجاد نمیکند و یا حتی در مواردی، شنوایی نرمال می باشد)

ü درمانهای پزشکی (دارودرمانی و...)

ü درمانهای ادیولوژیک شامل صوت درمانی توسط تجویز و تنظیم دستگاه Tiniphone

ü درمانهای روانشناختی

ارزیابی بیماران مبتلا به وزوز:

در  این بیماران، ارزیابی شنوایی و وزوز باید به صورت بسیار دقیق انجام گردد. آستانه های شنوایی و نیز آستانه های مربوط به وزوز در تمامی فرکانسهای موجود در ادیوگرام ثبت شده و پس از بررسی دقیق و مقایسه آنها به تعیین درمان مورد نیاز و ارائه مشاوره کامل به بیمار جهت انتخاب نوع درمان پرداخته میشود. پس از انجام درمان، باید با پیگیری های مربوطه بر اساس پروتکل های مشخص و در زمانهای تعیین شده، نسبت به تکمیل درمان و کمک به بیمار جهت حداکثر اثربخشی درمانها، اقدام نمود.

وزوز و تجویز سمعک

در مورد بیمارانی که مبتلا به درجاتی از کم شنوایی می باشند، تجویز و تنظیم سمعک با یا بدون Noise Generator میتواند به پوشش کم شنوایی و نیز کنترل وزوز بیمار به صورت همزمان کمک کند. گفتنی است که لزوم وجود یا عدم وجود Noise Generator در سمعک، توسط بررسی نتایج مربوط به Residual Inhibition (RI) که جزئی از پروسه ارزیابی وزوز می باشد، تعیین می گردد.

صوت درمانی

برای آندسته از بیماران مبتلا به وزوز که شنوایی نرمال دارند یا کم شنوایی خفیف دارند و یا در یک یا دو فرکانس افت شنوایی دارند به صورتی که کاندید استفاده از سمعک نیستند لیکن شدت وزوز به حدی است که بر روی زندگی فرد تاثیر منفی داشته است، روش صوت درمانی بسیار سودمند می باشد. در اصل با این روش توسط ارائه یک نویز دارای فرکانس و شدت مشخص (که پس از بررسی نتایج مربوط به ارزیابی وزوز تعیین می گردند) فرایند جبران مرکزی شنوایی در مغز و عصب شنوایی تحریک و تقویت می گردد و از این طریق علت ایجاد وزوز تحت درمان قرار می گیرد. موضوع این بروشور، صوت درمانی است که در ادامه به تفصیل در مورد پایه های علمی آن بحث خواهد شد.

لازم به ذکر است که اولین جلسه ارزیابی و مشاورة درمان وزوز حدود 2 ساعت به طول می انجامد. جلسات بعدی نیز مابین 1 ساعت تا 90 دقیقه طول خواهد کشید.

تاثیر صوت درمانی بر سیستم شنوایی مرکزی

وزوز آزار دهنده می تواند همانند سوختن شمع در یک اتاق تاریک باشد به طوری که حتی شعله یک شمع کوچک در یک اتاق تاریک به نظر نورانی می آید. با این وجود وقتی لامپ های سقفی روشن می شوند همان شعله شمع کمتر از زمان تاریکی، مورد توجه قرار می گیرد. بسیاری از بیماران در اتاق ساکت، از وجود وزوزشان احساس ناراحتی می کنند. در حالیکه در هنگام پیاده روی و انجام فعالیتهای روزمره، کمتر آزاردهنده است.

یکی از انگیزه های انجام صوت درمانی، قرار گرفتن در معرض یک محیط صوتی غنی است که در فرایند جبران شنوایی مرکزی، حیاتی می باشد، در غیر این صورت وزوز گوش تقویت می گردد.

قرار گرفتن در معرض نویز شدت پایین به عنوان جزیی از پروتکل صوت درمانی، باعث می شود عملکردهای سیستم مرکزی شنیداری با نقش مهمی که در وزوز گوش ایفا می کنند مجدداً تنظیم شوند. با کاهش تشخیص وزوزگوش در حضور نویز زمینة غنی شده توسط صوت درمانی، تمرکز بیمار بر روی وزوز کم میگردد. کاهش درک وزوز به دنبال کنترل واکنش های منفی نسبت به آن، ظاهراً به طور خودکار اتفاق می افتد. این روند افزایشی حداقل طی یک دوره 6 ماهه( تا 18 ماهه) به عنوان رفلکس شرطی بین ساختارهای شنوایی تحت قشری (subcortical ) و ساختارهای لیمبیک / عصبی خودکار اتفاق می افتد.

معیارهای کاندیداتوری استفاده از صوت درمانی

1. v بیمارانی با شنوایی نرمال یا نزدیک به نرمال که کاندید دریافت سمعک نباشند.
2. v ارزیابی گوش و حلق و بینی انجام شده باشد و عدم نیاز به درمان پزشکی وزوز تائید شده باشد.
3. v با ارزیابی ادیولوژیکِ وزوز گوش، مشخص شود که فرد کاندید روش صوت درمانی است.
4. v حین معرفی دستگاه، بیمار عنوان کند که صدای دستگاه دست کم قابل تحمل است و مقداری آرامش (کاهش درک) از وزوز فراهم می کند.
5. v بیمار به استفاده از دستگاه به عنوان ابزاری در تسهیل توانایی اش در عادت پذیری به وزوز علاقه مند باشد.
6. v فردی با حساسیت بیش از حد به صدا جهت حساسیت زدایی سیستم شنوایی خود تمایل به استفاده از دستگاه داشته باشد.

اغلب توصیه می شود، دستگاه در سطح پوشش نسبی پایینی تنظیم شود و در کل روز مورد استفاده قرار گیرد. این کار به بیمار کمک می کند که وزوز را فراموش کند و بر صدای دستگاه و وزوزش تمرکز نداشته باشد. برخی بیماران استفاده دائمی از دستگاه را انتخاب می کنند در حالیکه سایرین ممکن است تا زمانی که احساس کنند که بر وزوزشان کنترل پیدا کردند و واکنش هایشان به اندازه کافی، نسبت به وزوز کاهش یافته است، از دستگاه استفاده کنند.

دستگاه مولد نویزTiniphone

ما در گروه شنوایی شناسی پژواک88، پس از انجام بررسی های دقیق و پایش اثربخشی روشها و تجهیزات مختلف جهت انجام صوت درمانی از

دستگاه مولد نویز Tiniphone استفاده می نماییم.

مزایای استفاده از دستگاه مولد نویز Tiniphone

• به عنوان راه موثری در آرامش از وزوز، صدا را مستقیماً به کانال گوش ارائه می کند.
• Tiniphone قابلیت ارائه صوتی را با باند فرکانسی باریک (NBN) در محدودة فرکانسی وسیع (10000-700 HZ ) داراست.
• با کاهش SNR، باعث میشود که وزوز کمتر مورد توجه بیمار قرار گیرد.
• صدای وزوز با Pitch بالارا کم کرده و وزوز را قابل تحملتر می کند تا به راحتی نادیده گرفته شود.
• باعث افزایش کنترل بیمار بر وزوزش می شود.
• توانایی تمرکز بیمار را (به ویژه حین مطالعه) افزایش می دهد.
• برخی بیماران پس از استفاده از Tiniphone، RI را تجربه می کنند. اگرچه RI معمولاً کوتاه (60تا30ثانیه) است، اما برای برخی از بیماران این لحظه، اولین بار در طی سالهاست که وزوز حضور ندارد  و آنها می توانند سکوت را تجربه کنند. برای بیماران خوش شانستر، RI می تواند چند ساعت، روزها یا هفته ها ادامه یابد.
• Tiniphone عادت پذیری بیمار را به وزوز تسهیل می کند، یعنی به بیمار کمک می کند تا یاد بگیرد توجه کمتری به وزوزش داشته باشد.
• استفاده ممتد از دستگاه، جریان خون را به گوش داخلی افزایش می دهد که این خود، باعث کمک به تغذیه و حفظ ساختارهای شنوایی و نیز فرآیند ترمیم می گردد.
• در طول زمان استفاده ممتد از صدای این دستگاه باعث کاهشِ فعالیت عصبهای مسئول تولید و درک وزوز می شود.
• در بیماران مبتلا به حساسیت زیاد به صداهای بلند (Hyperacusis) استفاده از این دستگاه جهت صوت درمانی، به مرور موجب کاهش این حساسیت می شود.
• استفاده مداوم از Tiniphone، آسیب فیزیکی به سیستم شنوایی و سیستم عصبی مرکزی وارد نمی کند.

رضا صادقی

شنوایی شناس

پاییز 1393